Double beam spectrophotometers
اندازه گیری میزان جذب فرابنفش – مرئی (یو وی – ویزیبل)، ماهیت نسبی دارد. برای اطمینان از دقت اندازه گیری، باید به طور مداوم میزان جذب نمونه با میزان جذب نمونۀ شاهد مقایسه شود. بنابراین، سرعت انجام این مقایسه به پیکربندی دستگاه بستگی دارد. در دستگاه های اسپکتروفتومتر تک پرتوی (تک باریکه ای) فقط یک باریکۀ تابش یا مسیر تابش از منبع تا آشکارساز وجود دارد. یعنی، در عمل، پس از هر قرائت میزان جذب، باید نمونه را برداشته و محلول شاهد را به جای آن گذاشت. بنابراین، بین هر اندازه گیری زمان قابل توجهی صرف می شود، که مشکلاتی دربر خواهد داشت. در دستگاه های دوپرتوی، عمل مقایسۀ بین محلول نمونه و شاهد در هر ثانیه چندین بار انجام می شود. تابش خارج شده از منبع، پس از عبور از تکفامساز به دو باریکۀ مجزا تقسیم می شود که یکی به طرف محلول نمونه و دیگری به طرف محلول شاهد می رود. در شکل زیر دو نوع از اسپکتروفتومتر دوپرتوی نشان داده شده است. همان طور که در شکل الف مشاهده می شود، اندازه گیری میزان جذب نمونه و شاهد ممکن است از نظر مکانی به طور مجزا انجام شود، که در این صورت، باید از دو آشکارساز هماهنگ شده با یکدیگر استفاده شود. در حالت دیگر، که در شکل ب نشان داده شده است، اندازه گیری میزان جذب نمونه و شاهد از نظر زمانی به طور مجزا انجام می شود. در این پیکربندی، از یک آینۀ چرخان یا یک برشگر (Chopper) استفاده می شود، که پرتو عبور کرده از نمونه و پرتو عبور کرده از شاهد را به سرعت با یکدیگر تعویض می کند. این پیکربندی که در آن فقط از یک آشکارساز استفاده می شود، بهتر است.
سیستم های دوپرتوی نسبت به سیستم های تک پرتوی دو مزیت اصلی دارند: (۱) کنترل و سنجش سریع نمونه و شاهد باعث حذف خطاهای ناشی از نوسان های شدت منبع، ناپایداری الکترونی و هرگونه تغییر دیگر در سیستم نوری می شود. (۲) در سیستم های دوپرتوی، عمل طیف گیری و ثبت طیف، همگی به طور خودکار انجام می شود. دستگاه های اسپکتروفتومتر دوپرتوی ذکر شده، اسپکتروفتومترهای تک طول موجی هستند. با اندکی تغییر، این دستگاه ها به پیکربندی دیگری، به نام اسپکتروفتومترهای دوطول موجی تبدیل می شوند.
طرحی دو نوع اسپکتروفتومتر دوپرتوی، (الف) آرایش دوپرتوی فضایی، (ب) آرایش دوپرتوی زمانی.