کروماتوگرافی، Chromatography روش آنالیز دستگاهی در علم شیمی، برای جداسازی اجزای یک مخلوط، شناسایی آن ها و اندازه گیری آن ها است. از آنجا که آنالیز مخلوط ها در صنایع نفت و پتروشیمی، دارویی، غذایی، آرایش – بهداشتی، کشاورزی و بسیاری از صنایع دیگر، اهمیت دارد، وجود دستگاه های کروماتوگرافی، مانند جی سی (GC) و اچ پی ال سی (HPLC) ضروری است.
در تمام روش های کروماتوگرافی جداسازی اجزای یک نمونه مخلوط با عبور دادن یک فاز متحرک (MP: Mobile Phase) از روی یک فاز ساکن. (SP: Stationary Phase) انجام می شود. در روش های کروماتوگرافی، معمولاً مخلوط که به صورت مایع یا گاز است، از یک لوله (ستون، Column) یا شبکه گذرانده می‌شود. سرعت حرکت اجزای تشکیل دهنده مخلوط در لوله یا شبکه مختلف است (با توجه به عناصر دیواره داخلی لوله یا شبکه) در نتیجه مخلوط به اجزای تشکیل دهنده تفکیک شده و هر جزء جداگانه خارج می‌شود. در کروماتوگرافی دو فاز وجود دارد فاز ثابت یا ساکن و فاز متحرک. فاز ثابت در واقع اجزای درون لوله یا شبکه جداسازی را تشکیل می‌دهند و فاز متحرک مربوط به ماده‌ای است که می‌خواهد مورد تجزیه و تخلیص قرار بگیرد. فاز ثابت می‌تواند مایع یا جامد باشد که براساس اینکه جامد یا مایع باشد به کروماتوگرافی جذب سطحی و کروماتوگرافی تقسیمی، تقسیم می‌شوند. اساس جداسازی در کروماتوگرافی متفاوت است. جداسازی براساس وزن مولکولی و جداسازی بر اساس میل اتصال به فاز ثابت از اهم این اصول است. کروماتوگرافی یک اصطلاح کلی است که در آزمایشگاه‌ها برای جداسازی ترکیبات استفاده می‌شود. مخلوط مورد آنالیز، در مایعی به نام فاز متحرک حل شده‌است و توسط ساختار دیگری به نام فاز ثابت نگهداری می‌شود. اجزای مختلف این ترکیب با سرعت‌های مختلفی حرکت می‌کنند و همین امر باعث جداسازی این ذرات می‌شود. جداسازی بر اساس تفکیک دیفرانسیلی بین فاز متحرک و ثابت انجام می‌شود. تفاوت‌های نامحسوس در ضریب تقسیم یک ترکیب در فاز ثابت باعث جدایی اجزا می‌شود. کروماتوگرافی می‌تواند مقدماتی و تجزیه ای (Analytical) باشد. هدف از کروماتوگرافی مقدماتی جداسازی اجزا برای استفاده‌های پیشرفته می‌باشد. این در حالی است که کروماتوگرافی تجزیه ای به صورت نرمال بر روی گروه کوچکی از مواد صورت می‌گیرد و برای اندازه‌گیری نسبت آنالیت‌ها در مخلوط می‌باشد. این دو با یکدیگر متناسب بوده و هیچ تضادی با یکدیگر ندارند.